Ποια είναι η προέλευση των Μετεώρων;
Κατά μία άποψη, ένα λαμπρό μετέωρο αποτελεί την επιβράβευσή μας από τη φύση για το χρόνο που περνάμε ατενίζοντας για ώρες τον νυχτερινό ουρανό, αλλά αυτά τα αντικείμενα που συχνά αποκαλούμε “πεφταστέρια”, δεν έχουν καμία σχέση με τους αστέρες. Ένα τυπικό μετέωρο δημιουργείται όταν ένα κομμάτι πετρώματος με μέγεθος μπιζελιού εισέρχεται με μεγάλη ταχύτητα (συνήθως 20-60 χλμ/δευτ) στη γήινη ατμόσφαιρα και αναφλέγεται εξαιτίας της τριβής που αναπτύσσει με αυτή. Όταν αυτά τα σώματα ταξιδεύουν στο Διάστημα, τα ονομάζουμε μετεωροειδείς, ενώ κατά τη διάρκεια της πύρινης καθόδου τους μέσα στην ατμόσφαιρα, τα αποκαλούμε μετέωρα. Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις που είναι αρκετά μεγάλα ώστε να μη προλάβουν να καούν ολοκληρωτικά και πέσουν στην επιφάνεια της Γης, έχουμε τους μετεωρίτες.
Κάτω από κανονικές συνθήκες, περίπου έξη μετέωρα φωτίζουν το σκοτεινό ουρανό κάθε ώρα. Κάποιες νύχτες, ωστόσο, ο ουρανός μπορεί να κατακλύζεται από δεκάδες μετέωρα που εμφανίζονται συνεχώς από ένα συγκεκριμένο σημείο του ουρανού και ταξιδεύουν απομακρυνόμενα ακτινικά ως προς αυτό. Οι υπεύθυνοι αυτών των κοσμικών πυροτεχνημάτων, δεν είναι άλλοι από τους κομήτες.
Καθώς ένας κομήτης ταξιδεύει γύρω από τον Ήλιο, αφήνει στο διάβα του λεπτόκοκκα υλικά υπό μορφή σκόνης. Όταν η Γη τύχει να περάσει από εκεί που πέρασε ο κομήτης, αμέτρητα μικροσκοπικά σωματίδια από το υλικό αυτό εισέρχονται στην ατμόσφαιρα προκαλώντας μια “βροχή μετεώρων”. Καθώς η Γη εισέρχεται στο ίχνος της τροχιάς του κομήτη την ίδια στιγμή κάθε χρόνο, η βροχή επαναλαμβάνεται ετήσια.
Παρόλο που τα σωματίδια που παράγουν το φαινόμενο αυτό ταξιδεύουν σε παράλληλες πορείες (ουσιαστικά η Γη ταξιδεύει ως προς αυτά), δημιουργείται η εντύπωση ότι εμφανίζονται από ένα σημείο του ουρανού, που ονομάζεται ακτινοβόλο σημείο ή σημείο εκπομπής (radiant). Το φαινόμενο αυτό είναι ανάλογο με την ψευδαίσθηση που μας δημιουργείται όταν σταθούμε ανάμεσα στις ράγες μιας σιδηροδρομικής γραμμής και κοιτάξουμε ευθεία. Ενώ οι γραμμές είναι παράλληλες μεταξύ τους, μοιάζει, όσο μακρύτερα κοιτάμε να συγκλίνουν μεταξύ τους. Τα ονόματα που δίνουμε στις βροχές μετεώρων (Περσίδες, Λεοντιδείς, κτλ.) προέρχονται από τον αστερισμό στον ουράνιο θόλο, στον οποίο περιέχεται το ακτινοβόλο σημείο.
Ο όρος “βροχή μετεώρων” είναι λίγο παραπλανητικός. Τα μετέωρα που θα δούμε δεν είναι τόσα πολλά όσο οι σταγόνες της βροχής. Κατά τη διάρκεια μιας μικρής “βροχής μετεώρων”, για παράδειγμα, έχουμε ένα με δέκα μετέωρα κάθε τέταρτο της ώρας. Ωστόσο κατά τη διάρκεια μεγάλης έντασης εμφανίσεων του φαινομένου, όπως κατά τις Περσίδες και τις Διδυμίδες, μπορούμε να δούμε έως και ένα μετέωρο το λεπτό. Βέβαια οι εμφανίσεις αυτές δεν γίνονται σε κανονικά χρονικά διαστήματα. Μπορεί να μην εμφανιστεί κανένα για πέντε - δέκα λεπτά, και μετά μια ομοβροντία αρκετών μαζί σε πού μικρό χρονικό διάστημα.
Οι αστρονόμοι θεωρούν ότι υπάρχουν περιοχές στην τροχιά των κομητών με μεγαλύτερη πυκνότητα σκόνης από ότι άλλες. Όταν η Γη διαπερνά μια τέτοια πυκνή περιοχή -κάτι το οποίο συμβαίνει εξαιρετικά σπάνια- το φαινόμενο γίνεται πολύ εντονότερο και ονομάζεται καταιγίδα μετεώρων. Σε αυτή την περίπτωση, είναι δυνατόν να έχουμε έως και μερικά μετέωρα το δευτερόλεπτο!
Πως και πότε μπορώ να δω μετέωρα;
Η παρατήρηση μιας βροχής μετεώρων, είναι μια ωραία και χαλαρωτική εμπειρία, είτε πρόκειται για αρχαρίους είτε για έμπειρους αστρονόμους. Ένας ελάχιστος εξοπλισμός είναι απαραίτητος. Το μοναδικό οπτικό βοήθημα, είναι τα μάτια μας. Μια αναπαυτική πολυθρόνα με πλάτη που “πέφτει” προς τα πίσω, είναι ιδιαίτερα χρήσιμη, ειδικά όταν πρόκειται να μείνουμε έξω για ώρες. Κουβέρτες ή και ένας υπνόσακος, ειδικά για χειμωνιάτικες κρύες νύχτες, κάποιο έντομο-απωθητικό τις καλοκαιρινές είναι ευπρόσδεκτα.
Τη νύχτα που αναμένεται το φαινόμενο, βρείτε μια περιοχή με μικρή φωτορύπανση, που να παρέχει καλή θέα στο σημείο εκπομπής και γύρω από αυτό. Δώστε 10 - 15 λεπτά στα μάτια σας να εγκλιματιστούν στο σκοτάδι. Αν έχει αρχίσει η βροχή, στα επόμενα λεπτά θα δείτε τα πρώτα μετέωρα. Καθώς περνά η ώρα και τα μάτια προσαρμόζονται καλύτερα στο σκοτάδι, όλο και περισσότερα μετέωρα θα γίνονται ορατά.
Τα περισσότερα από αυτά θα εμφανίζονται σαν μικρά φωτεινά σημεία που ταξιδεύον με μεγάλη ταχύτητα και εξαφανίζονται τόσο γρήγορα όσο εμφανίστηκαν. Που και που κάποιο μετέωρο θα αφήνει πίσω του μια πύρινη ουρά. Ποιο σπάνια είναι τα λαμπερά μετέωρα που ονομάζονται και fireballs, τα οποία φωτίζουν όλο τον ουράνιο θόλο. Εκτός αυτόν υπάρχουν και οι “βολίδες” που μοιάζουν αρχικά με fireballs που όμως εκρήγνυνται στον αέρα.
Οι βροχές μετεώρων φαίνονται καλύτερα αργά το βράδυ μέχρι νωρίς το πρωί. Σε αρκετές περιπτώσεις, το σημείο εκπομπής δεν ανατέλλει πριν από αυτή την ώρα. Άλλος ένας λόγος που κάνει το φαινόμενο πιο έντονο αυτές τις ώρες, είναι η θέση της Γης. Όταν κοιτάζουμε προς τα επάνω μετά το ηλιοβασίλεμα, ουσιαστικά κοιτάμε προς τη διεύθυνση από την οποία η Γη μόλις ήρθε. Επόμένος πρέπει να περιμένουμε μέχρι η Γη να περιστραφεί κι άλλο, να βλέπουμε πλέον προς τη διεύθυνση που ταξιδεύει στο Διάστημα. Τότε κοιτάμε ακριβώς στην περιοχή της σκόνης του κομήτη επομένως τα μετέωρα κινούνται προς τα πάνω μας και ο αριθμός αυτών που γίνονται φανερά αυξάνεται κατακόρυφα. Για να γίνει καλύτερα κατανοητό, ας θυμηθούμε ότι όταν το αυτοκίνητό μας ταξιδεύει και βρέχει, στο εμπρός τζάμι (παρμπρίζ) πέφτουν πολύ περισσότερες σταγόνες από ότι στα διπλανά και το πίσω.
Η παρατήρηση των μετεώρων μπορεί να είναι μια πολύ ευχάριστη ενασχόληση. Μερικοί αυτόνομοι ερευνητές αλλά και διάφορες ερευνητικές ομάδες, προσπαθούν να μετρήσουν και να καταγράψουν τον αριθμό των μετεώρων, ώστε να καθορίσουν τον ρυθμό και την ώρα μέγιστης έντασης του φαινομένου. Σε αρκετές περιπτώσεις το χρονικό διάστημα με τη μέγιστη ένταση μπορεί να διαρκέσει για αρκετές νύχτες. Σε άλλες περιπτώσεις πάλι όπως οι Λεοντιδείς, μπορούν να έχουν ένα έντονο μέγιστο που διαρκεί μόλις μία με δύο ώρες. Οι ερευνητές επίσης χαρτογραφούν τις εμφανίσεις μετεώρων σε αστρικούς χάρτες του ουρανού ώστε να καθορίσουν το ακτινοβόλο σημείο. Υπάρχουν ακόμη και αφοσιωμένοι παρατηρητές μετεώρων, που σαρώνουν τον νυχτερινό ουρανό κάθε βράδυ, ψάχνοντας να βρουν άγνωστες μέχρι σήμερα βροχές μετεώρων. Άλλωστε πρέπει να έχουμε πάντα στο νου ότι ποτέ δε μπορούμε να προβλέψουμε πότε θα πέσει το επόμενο μετέωρο ή ακόμα και πότε θα γίνουμε μάρτυρες μιας ενδεχόμενης βροχής.
Aπό το δικτυακό τόπο www.greekastronomy.gr
Η φωτό, τραβηγμένη από μένα πρόσφατα, αφιερώνεται σε όλους εσάς, τους αναγνώστες μου.
